زردی یا یرقان دوران نوزادی
زرد شدن نوزاد بعد از تولد
زردی یا یرقان دوران نوزادی (Neonatal Jaundice)
حدود ۶۰ درصد نوزادان با وزن طبیعی و ۸۰ درصد نوزادان نارس در هفته اول بعد از تولد زرد می شوند. در بعضی از نوزادان فقط سفیدی چشم زرد می گردد، بعضی دیگر نه فقط چشم، که پوست بدنشان نیز زرد می شود. زرد شدن به این علت است که ماده رنگی به نام بیلی روبین در خون این نوزادان به وجود می آید. سیسمونی این ماده در بافت های مختلف بدن مخصوصا در چشم و پوست نوزاد جمع می شود و رسوب می نماید، در نتیجه پوست بدن زرد می گردد. ماده رنگی بیلی روبین معمولاً در نتیجه تخریب بیش از حد گلبول های قرمز خون نوزاد به وجود می آید، ولی علل دیگری نیز دارد که مهم ترین آن ها عبارت است از:
پیشنهاد فروشگاه اینترنتی سیسمونی و اسباب بازی بیبی پرو: بررسی لیست سیسمونی نوزاد
۱- زردی طبیعی دوران نوزادی (زردی فیزیولوژیک)
بعضی از نوزادان در روز دوم تا چهارم تولد به تدریج زرد می شوند و زردی آن ها تا روز هفتم ادامه پیدا می کند و به تدریج در خلال دو هفته کاهش می یابد.
این نوع زردی معمولاً شدید نیست و حداکثر مقدار بیلی روبین خون نوزاد در حدود ۵ تا ۶ میلی گرم در صد میلی لیتر خون می باشد و هیچ مشکلی برای نوزاد به وجود نمی آورد. این نوع زردی نتیجه تخریب گلبول های قرمز دوره جنینی و نوزادی، هم چنین تکامل نیافتن کبد نوزاد است.
اگر نوزاد نارس متولد شود، مدت زمان این نوع زردی طولانی تر و شدت آن هم بیشتر است. سیسمونی کمبود آب بدن، تغذیه نشدن نوزاد بلافاصله بعد از تولد، به کار بردن دارو (ویتامین K واکسی توسین برای پیشرفت زایمان) دادن داروهای گیاهی و شیمیایی به نوزاد، تاخیر در دفع مکونیوم و … موجب می شود که زردی شدت یابد.
۲- ناسازگاری خون مادر و جنین و پیدایش زردی (Blood group incompatibility)
دو سیستم اصلی گروه خونی وجود دارد: یکی ABO و دیگری Rh، سیستم AOBدارای چهار گروه اصلی O, A, B, AB و سیستم Rh دو نوع است یکی Rh مثبت و دیگری Rh منفی. سیسمونی گروه خونی هر فردی یکی از این چهار گروه هست و هم چنین Rh آن مثبت یا منفی است. اگر مادری Rh منفی و جنین او Rh مثبت باشد، در اواخر آبستنی یا در هنگام زایمان، احتمال این که مقداری خون جنین وارد خون مادر شود، وجود دارد. در چنین شرایطی مادر ماده ای (Antibody) علیه خون جنین در بدن خود می سازد. سیسمونی اگر چنین اتفاقی بیفتد، این ماده پدید آمده در خون مادر سبب تخریب گلبول های قرمز خون جنین های Rh مثبت آینده مادر می گردد. اگر این ماده در بدن مادر کم باشد، نوزاد بعد از تولد ممکن است مختصری زردی داشته باشد و اگر زیاد باشد، نوزاد در روز اول تولد دچار زردی یا ورم شدید و کم خونی می شود، هم چنین ممکن است نوزاد مرده متولد شود.
بدین جهت گروه خونی هر خانمی که حامله می شود، باید در ابتدای حاملگی مشخص گردد، اگر گروه خونی او Rh منفی است برای پیشگیری از چنین مشکلی باید در هفته بیست و هشتم حاملگی او و در خلال ۷۲ ساعت بعد از زایمان به او آنتی دی ایمونوگلوبولین اختصاصی تزریق گردد، تا چنین ماده ای که موجب تخریب گلبول های قرمز خون نوزاد می شود، در بدن او به وجود نیاید.
۳- زردی ناشی از شیر مادر (Breast milk Jaundice)
دو نوع زردی ناشی از شیر مادر مشخص شده است: نوع اول زردی زودرس است که در نتیجه کمبود شیر مادر و مایعات کافی و کالری است که به نوزاد نمی رسد و نوزاد به سینه مادر مک می زند و شیر مادر کافی نیست. سیسمونی این نوع زردی با تشویق کردن شیر مادر با دفعات شیر دادن و تغذیه صحیح مادر و روزی ده ها بار شیر دادن به نوزاد بر طرف می گردد. زری نوع دوم در نوزادانی دیده می شود که به موقع متولد می شوند و سالم اند و زردی آن ها معمولا از روز هفتم تولد به بعد ظاهر می شود. مقدار بیلی روبین خون این نوزادان معمولا در حدود ۱۰ میلی گرم است، ولی ممکن است حتی به ۳۰ میلی گرم در صد میلی لیتر در هفته دوم و سوم تولد نیز برسد. اگر دادن شیر مادر به این نوزادان ادامه یابد، ممکن است زردی آن ها ۳ تا ۱۰ هفته طول بکشد، ولی اگر شیر مادر قطع گردد، میزان بیلی روبین خون کم می شود و به مقدار طبیعی می رسد. سیسمونی علت پیدایش این نوع زردی نامشخص است ولی عده ای معتقدند که در شیر این مادران ماده ای وجود دارد که مانع عمل طبیعی و فعالیت کبد می شود و در نتیجه بیلی روبین در کبد تجزیه نمی شود و دفع نمی گردد و در خون نوزاد می ماند و باعث زردی می شود.
فتوتراپی، زردی این نوزادان را کم می کند و بهترین درمان است، زیرا ممکن است عوارض غیر قابل جبرانی به بار آورد. از طرف دیگر کمبود شیر مادر و کم دادن مایعات به نوزاد می شود که نوزاد دچار کم غذایی و کم آبی بدن گردد و مبتلا به زردی شود. سیسمونی بنابراین مادر باید خود تغذیه صحیح داشته باشد و به دفعات متعدد (بیش از ده بار در شبانه روز) نوزاد را به سینه خود بگذارد و مخصوصا آب قند با گلوکز به نوزاد ندهد تا او به سینه مادر مک بزند و شیر مادر به حد کافی ترشح گردد و نوزاد دچار کم غذایی و زردی نشود.
در مواردی که شیر مادر کافی باشد و نوزاد هم دچار کمبود آب بدن نشده باشد و حال عمومی نوزاد خوب باشد و پزشک علل دیگری برای زردی نیابد و محقق گردد که زردی معلول شیر مادر است، پزشک توصیه می کند که مادر شیر خود را بدوشد و حرارت دهد (۴۰ تا ۵۰ درجه سانتیگراد) و به نوزاد بخوراند یا یک یا دو روز شیر خود را بدوشد و دور بریزد و به نوزاد ندهد و شیر خشک یا شیر مادر دیگری به او بدهد. سپس شیر دادن از سینه خود را شروع کند.
۴- علل دیگر زردی در نوزادان
زرد شدن نوزاد ممکن است در نتیجه علت های دیگر نیز باشد، مانند اختلاف و ناسازگاری گروه های دیگر خونی مادر و نوزاد، عفونت های خونی نوزاد، بیماری های ارثی، مخصوصا کمبود آنزیم هایی مانند آنزیم گلوکز ۶ فسفاتاز و ناهنجاری هایی که کودک در هنگام تولد به آن مبتلا می باشد (کم کاری غده تیروئید، عفونت ادراری و خونی).
توجه: بعضی از مادربزرگ ها موقعی که نوزاد در روزهای اول بعد از تولد زرد می شود، می گویند علت این است که مادر در اواخر حاملگی خود شیرینی زیاد و خرما خورده است و به همین جهت نوزاد او زرد شده است و اهمیتی ندارد. سیسمونی مادر نباید به این گفته ها توجه کند که احساس کرد نوزاد او زرد شده است، باید هر چه زودتر او را نزد پزشک متخصص ببرد. پزشک با توجه به نشانه های بالینی و شرح حال، تشخیص احتمالی علت زردی را خواهد داد و از آزمایش خون (نوع و مقدار بیلی روبین خون، مقدار هموگلوبین خون، گروه خونی نوزاد و مادر و آزمایش کومبس و …) برای تشخیص قطعی علت زردی کمک خواهد گرفت.
نور درمانی (فتوتراپی)
برای از بین بردن ماده سمی بیلی روبین، روشی وجود دارد که آن را فتوتراپی می نامند. بدین ترتیب که قبل از این که مقدار بیلی روبین به حدی برسد که بر مغز کودک اثر مخرب داشته باشد، پزشک نوزاد را در بیمارستان در دستگاه فتوتراپی در معرض نور لامپ فلورسانس قرار می دهد. سیسمونی در این حالت بیلی روبین پوست نوزاد، نور آبی فلورسانس را به خود جذب می کند و در نتیجه ماده سمی بیلی روبین تغییر شکل می دهد و از صفرا دفع می شود و از پیدایش ضایعات مغزی جلوگیری می گردد. اگر نوزاد به مدت یک تا سه روز تحت درمان فتوتراپی قرار گیرد، مقدار بیلی روبین به نصف کاهش می یابد. اثر درمانی فتوتراپی بستگی به انرژی نور لامپ (طول امواج نور)، فاصله بین لامپ و نوزاد و بالاخره زمانی که پوست در معرض نور قرار می گیرد، دارد. سیسمونی در زمان فتوتراپی، بیلی روبین خون نوزاد را به دفعات اندازه گیری می نمایند و موقعی که بیلی روبین به مقداری برسد که ضایعات مغزی ایجاد ننماید، فتوتراپی را قطع می نمایند. در صورتی که فتوتراپی موثر نباشد، تعویض خون نوزاد انجام می گیرد.
عوارض نوردرمانی (فتوتراپی)
دستگاه های فتوتراپی قابل حمل وجود دارد که می توان آن را به خانه برد و مادر در حالی که در منزل است و به پرستاری نوزاد می پردازد، نوزاد را در دستگاه فتوتراپی قرار دهد. این دستگاه های قابل حمل اگر به صورت استاندارد ساخته شده باشد، موثر می باشد و از بالا رفتن بیلی روبین خون نوزاد جلوگیری می نماید. فتوتراپی سبب شده است که تعویض خون در نوزادان کمتر انجام گیرد.
امروزه دستگاه هایی به شکل تشک یا پتو ساخته شده که در منزل، نوزاد را روی آن می خوابانند و دستگاه نور به بدن نوزاد می تاباند و زردی کم می شود. سیسمونی اخیرا در دستگاه های فیبرواپتیک که موجب گرمی زیاد نوزاد نمی شود و نیازی به بستن چشم های نوزاد ندارد ساخته شده که نوزاد در مجاورت تخت مادر در داخل دستگاه قرار می گیرد.
عوارض فتوتراپی عبارت است از: شلی مدفوع، بثورات روی پوست شکم، گرمای زیاد و کم آبی بدن نوزاد و برنزه شدن رنگ پوست نوزاد. هنگام فتوتراپی، چشم نوزاد باید کاملا پوشیده باشد تا به پرده قرنیه نوزاد آسیبی نرسد. درجه حرارت بدن نوزاد نیز در هنگام فتوتراپی باید در حد طبیعی باشد و به طور دایم اندازه گیری شود.
تعویض خون
اگر زردی نوزاد با انجام فتوتراپی کم نشود و بیلی روبین بالا ماند، امکان کرنیکتروس وجود دارد. در چنین شرایطی پزشک متخصص نوزادان و کودکان با دو برابر حجم خون، نوزاد را تعویض می نماید. سیسمونی گرچه عوارض تعویض خون زیاد است ولی از تخریب سلول های مغزی جلوگیری می نماید. اگر نوزاد، سالم باشد یک نوبت تعویض خون کافی است، ولی در بعضی از مواقع تعویض خون باید تکرار شود. اگر نوزاد نارس یا بیمار باشد مقدار بیلی روبین کم نیز ممکن است کرنیکتروس ایجاد نماید، در حالی که زردی ناشی از زردی فیزیولوژی و زردی ناشی از شیر مادر در نوزاد سالم با مقدار ۲۵ میلی گرم بیلی روبین در صد میلی لیتر نیز کرنیکتروس ایجاد نمی کند.
ایمونوگلوبولین: در مواردی که زردی ناشی از ناسازگاری خون باشد، تزریق ایمونوگلوبولین وریدی کمک خواهد کرد که زردی کاهش یابد و نیاز به تعویض خون نباشد.
عوارض و خطرات زردی نوزادان
اگر مقدار بیلی روبین سرم خون نوزاد کم باشد، مشکلی نیست و ضایعه ای به بار نخواهد آمد، ولی اگر تخریب گلبول های قرمز وجود داشته باشد و مقدار بیلی روبین هم زیاد باشد (بیشتر از ۲۰ میلی گرم در صد میلی لیتر خون)، این ماده روی سلول های مغز اثر می نماید و موجب تخریب آن ها می گردد و ضایعات جبران ناپذیری به وجود می آورد که آن را که کرنیکتروس می‌گذارد. سیسمونی اثر ماده سمی بیلی روبین روی سلول های مغز نوزاد در همان هفته های اول تولد ظاهر می شود، یعنی نوزاد بی حال می شود، شیر نمی خورد و به تدریج دچار انقباضات عضلات، اختلال در درک، تکلم و شنوایی می گردد.
اگر مادر، نوزاد را زود نزد پزشک ببرد و مقدار بیلی روبین سرم خون او بیش از ۲۰ میلی گرم گزارش شود (در نوزادان نارس و مبتلا به بیماری های دیگر با مقدار کمتر)، پزشک بلافاصله خون نوزاد را با خونی که با او سازگار باشد، تعویض می نماید. با این عمل، مقدار زیادی از بیلی روبین از خون و بافت های بدن او خارج می گردد.
پیشنهاد فروشگاه اینترنتی سیسمونی و اسباب بازی بیبی پرو: بررسی لیست سیسمونی نوزاد
